Τρίτη 6 Μαΐου 2014

Ήθη και έθιμα της περιοχής μας

      Λαογραφία – Ήθη  και έθιμα της περιοχής
Στα Γρεβενά διατηρούνται  ακόμη και σήμερα αρκετά ήθη και έθιμα τα οποία προέρχονται από τα παλαιά χρόνια, στα οποία προστέθηκαν με την πάροδο των ετών και κάποια νέα . Χαρακτηριστικά είναι  τα κόλιαντα, η γουρνοχαρά ,τα ρογκατσάρια , η ανδρομάνα (στην περιοχή της Δεσκάτης) καθώς και η γιορτή μανιταριού.

Τα Κόλιαντα 
Στις αρχές του Δεκέμβρη και μέχρι την 23η Δεκεμβρίου, τα νεαρά αγόρια ανεβαίνουν καθημερινά σε ύψωμα και αναγγέλλουν τη Γέννηση του Χριστού φωνάζοντας «κόλιαντα» (κάλαντα). Την παραμονή των Χριστουγέννων, τα παιδιά λένε τα κάλαντα κρατώντας τον «τουρβά» (σάκο), για να βάλουν μέσα τα δώρα (ψωμάκια, ξηρούς καρπούς) που θα λάβουν από τους νοικοκυραίους, και τις «τσουμπανίκες» (κοντάρια με στρογγυλή απόληξη). Η τσουμπανίκα χρησίμευε για το ανακάτεμα, το «σιούμπισμα», της φωτιάς στα σπίτια που επισκέπτονταν. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, τραγουδούσαν «Κόλιαντα μπάμπω μ’ κόλιαντα, κι εμένα μπάμπω μ’ κλούρα, κι εμένα την τρανύτερη και τώρα και του χρόνου. Κι αν δε μας δώσεις κόλιαντα δώσ’ μας ένα σιουτζιούκι, να’ ναι τρανό, να’ ναι χοντρό, να’ ναι ζαχαρωμένο. Κι αν δεν έχεις κι σιουτζιούκι, δώσ’ μου τη θυγατέρα σ’ να τη φιλώ, να την τσιμπώ να μι ζισταίν’ τα βράδια».


Γουρνοχαρά 

            Την ημέρα των Χριστουγέννων, τελείται στα χωριά των Γρεβενών το σφάξιμο του γουρουνιού. Οι οικογένειες έτρεφαν καλά τον χοίρο ώστε να παχύνει και να έχει πολύ κρέας. Η σφαγή και το γδάρσιμο του ζώου γινόταν από έμπειρα άτομα γιατί το δέρμα του σφαγίου έπρεπε να διατηρηθεί λείο για να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια στη κατασκευή «γουρουνοτσάρουχων» (παπουτσιών). Το κομμένο σε κομμάτια κρέας το έβραζαν με πράσα και μπαχαρικά και έφτιαχναν λουκάνικα. Το λίπος (το παστό) το έλιωναν και το διατηρούσαν σε δοχεία για όλο το χρόνο. Πολλές φορές έβαζαν μέσα στο λιωμένο λίπος (λίγδα) κομμάτια βρασμένου κρέατος (καβουρμάς) και το κρατούσαν μέχρι το καλοκαίρι. Με το κεφάλι και τα πόδια του χοίρου έφτιαχναν πατσά.
Ρουγκουτσάρια

Το έθιμο ρογκατσάρια ή ρουγκουτσάρια, που αναβιώνει την Πρωτοχρονιά, έχει τις ρίζες του στην εποχή της τουρκοκρατίας. Τα αγόρια του χωριού μεταμφιέζονται σε γυναίκες (μπούλες) και σε τσολιάδες (καπεταναίους). Άλλες αμφιέσεις που είναι διαδεδομένες είναι αυτές του ιερέα (με ράσο και βασιλικό στο χέρι), του ρουγκουτσάρη (βάφεται μαύρος και φοράει κουδούνια) και της νοσοκόμας. Οι καπεταναίοι ενοχλούν με πειράγματα τις γυναίκες, χορεύουν, τραγουδούν ( «Άγιος Βασίλης έρχεται Γενάρης ξημερώνει, Βασίλη μ' πόθεν έρχεσαι, και πόθεν κατεβαίνεις. Από τα ξένα έρχομαι και στα δικά σας πάω ...») και επισκέπτονται τους νοικοκυραίους. Οι χωρικοί τους προσφέρουν κρέας, λουκάνικα, κρασί, τα οποία τα μαγειρεύουν και τα τρώνε το βράδυ στο γλέντι.


Η «Ανδρομάνα» 

             Πρόκειται για ένα σπάνιο έθιμο που αναβιώνει στη Δεσκάτη Γρεβενών την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα. Η «Ανδρομάνα» συμβολίζει την Παναγία, που υπέφερε με τον θάνατο του γιού της, αλλά και την Άνοιξη, την αναγέννηση της φύσης. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στη τουρκοκρατία. Στη κεντρική πλατεία του χωριού, 20 άτομα χορεύουν κυκλικά αργούς παραδοσιακούς χορούς. Τα τραγούδια (πχ. «τα Λειβάδια») αναφέρονται στα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς και στο πόθο για την λευτεριά. Στο τέλος, χορεύεται η Ανδρομάνα, ένας γρήγορος, εύθυμος χορός, από άνδρες που σχηματίζουν μια ανθρώπινη πυραμίδα. Έξι άνδρες σηκώνουν στη πλάτη τους 5 άνδρες και αυτοί με τη σειρά τους 4 άνδρες και άλλοι 3 στη κορυφή της πυραμίδας. Κατά τη διάρκεια του χορού της Ανδρομάνας, τραγουδιέται το «ώρα καλή σου Πασχαλιά και τώρα και του χρόνου ...» και οι συμμετέχοντες αποχαιρετούν με τον τρόπο αυτό το Πάσχα.

Πανελλήνια Γιορτή Μανιταριού 

            Προς τα τέλη του Αυγούστου, στις όχθες του Βενέτικου ποταμού πραγματοποιείται για ένα τριήμερο η Πανελλήνια Γιορτή Μανιταριού. Σκοπός της γιορτής είναι η ανταλλαγή γνώσεων, εμπειριών και η δοκιμή ποικίλλων γεύσεων μανιταριού. Η γιορτή διοργανώνεται από τον Σύλλογο "Μανιταρόφιλοι Δυτικής Μακεδονίας" και χρηματοδοτείται από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Γρεβενών. Στο χώρο λειτουργούν ταβέρνα, αναψυκτήριο, παιδότοπος, εργαστήρι μυκητογνωσίας, παζάρι τοπικών προϊόντων, εκθέσεις… κλπ. Οι επισκέπτες και οι κατασκηνωτές μπορούν να κάνουν ιππασία, κολύμπι, λασπόλουτρα, κανό κατά μήκος του ποταμού, ποδήλατο βουνού, αναρρίχηση, τοξοβολία. Μπορούν επίσης να δοκιμάσουν μανιταρογεύσεις, να δούνε στο μικροσκόπιο μανιτάρια στο εργαστήρι μυκητογνωσίας, να παρακολουθήσουν μουσικές συναυλίες. Το βράδυ ανάβει τεράστια φωτιά στο κέντρο της εκδήλωσης και πραγματοποιείται ολονυκτία με χορούς και τραγούδια υπό το φώς των αστεριών.

Πηγή: (πηγή : Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών)